ΑΠΟΚΡΙΕΣ, ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ, ΜΑΣΚΑΡΑΣ, ΤΡΙΩΔΙΟ, ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ. ΠΟΙΑ Η ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥΣ;

 

Φέτος εξαιτίας των πρωτόγνωρων συνθηκών που βιώνουμε είναι αδύνατον να απολαύσουμε τις απόκριες και τα έθιμα της περιόδου. Ίσως είναι μια ευκαιρία να καταλάβουμε καλύτερα τη συμβολική σημασία ορισμένων επίκαιρων κι εορταστικών λέξεων.

Απόκριες

Ετυμολογώντας τη λέξη από + κρέως > γενική ενικού του ουσιαστικού κρέας, αντιλαμβανόμαστε τη βαθύτερη ερμηνεία της σύνθετης αυτής λέξης, που είναι «χωρίς κρέας, αποχή από το κρέας». Η αποκρέα (ενν. Κυριακή ή ημέρα), αρχικά, προσδιόριζε την τελευταία μέρα κατανάλωσης του κρέατος. Η εβδομάδα πριν τη μεγάλη Σαρακοστή θεωρείται προπαρασκευαστική για τη νηστεία των σαράντα ημερών. Σ’ αυτή την εβδομάδα επιτρέπεται η κατανάλωση γαλακτομικών αλλά όχι του κρέατος. Γι αυτό, άλλωστε, η σαρκοφαγία τιμάται ιδιαίτερα κατά την προηγούμενη εβδομάδα με αποκορύφωμα την Τσικνοπέμπτη. Η τελευταία ημέρα σαρκοφαγίας (η αποκριά) προσδιόρισε, τελικά, όλη την περίοδο των αποκριάτικων εορτασμών.

Καρναβάλι

«Θα πάμε στο καρναβάλι;»

«Eσύ θα ντυθείς καρναβάλι;»

Η σημασία της ελληνικής λέξης «αποκριά» αποδόθηκε στα Λατινικά ως carnevale < carne (: κρέας) +vale (= αντίο) ή carne + levàmen (= παύω κόβω σταματώ)> Με αυτή τη σημασία και οι φράσεις carnem privium, carnem laxare>carnesciale (στα λατινικά), carnes tollendas (στα ισπανικά). Ορισμένοι ετυμολογούν τη λέξη carnevale από το carro navale (τροχήλατο πλοιάριο). Επρόκειτο για ένα άρμα διασκέδασης που χρησιμοποιούσαν οι Λατίνοι στις γιορτές τους. Κάποιοι άλλοι προτείνουν τις μάλλον ανίσχυρες ετυμολογίες: κάρνος + βαλλίζω (χοροπήδημα προβάτων). Έτσι, η λέξη «καρναβάλι» ως πανηγυρισμός ή μεταμφίεση έφτασε και στη δική μας γλώσσα.

Μασκαράς

Η Ιταλική λέξη maschera σημαίνει το «προσωπείο». Το maschera παράγεται από το masca, το οποίο ακόμα και σήμερα στη διάλεκτο του Piemonte προσδιορίζει τη μάγισσα. Κατα τους Deviz, Dozy, Mahn το υστερολατινικό masca παράγεται από το αραβικό maskara (= γελωτοποιός). Κατά άλλους το maskara παράγεται από το ρήμα ΣΟΧΡ που σημαίνει «κοροϊδεύω, ξεγελάω, αστειεύομαι». Από το ρήμα παράγεται το όνομα ΜΑΣΧΑΡΕ (=γελοίος). Πάντως είτε Ιταλική, είτε Αραβική είναι η λέξη, στην ελληνική έδωσε τις λέξεις: μασκέ, μάσκαρα, μασκαράς, μασκαρεύω, μασκάρεμα μασκαριλίκι, μασκότ κ.ά.

Τριώδιο

H φράση «άνοιξε το Tριώδιο» χρησιμοποιείται μεταφορικά και σημαίνει την έναρξη της Aποκριάς. Για την Oρθόδοξη Eκκλησία, όμως, η φράση είναι κυριολεκτική καθώς δέκα Κυριακές πριν από το Πάσχα αναγνώσκεται το εκκλησιαστικό βιβλίο, το λεγόμενο Tριώδιο< τρεις ωδές. Πρόκειται για Υμνογραφικούς Κανόνες – εκκλησιαστικά ποιήματα- που αποτελούνται μόνο από τρεις ωδές αντί από εννέα ωδές, που είναι το σύνηθες.

Σαρακοστή

Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή ή αλλιώς η Σαρακοστή που σημαίνει «Μεγάλες 40 Ημέρες», είναι η πιο σημαντική περίοδος νηστείας (40 ημερών) στο εκκλησιαστικό ημερολόγιο των χριστιανών, η οποία προετοιμάζει τους Χριστιανούς για τη μεγαλύτερη εορτή του εκκλησιαστικού ημερολογίου, το Πάσχα.

Καλό είναι όταν ακολουθούμε τα έθιμα που κληρονομήσαμε από τους προγόνους μας να γνωρίζουμε και τα στοιχειώδη γύρω από αυτά. Μόνο έτσι, ο εορτασμός θα είναι πιο ουσιαστικός και συνειδητοποιημένος από μέρους μας όπως και οι ευχές που θα δίνουμε.

Καλή Σαρακοστή! Καλές Απόκριες!